Với các cây viết, bất kể tư liệu nào cũng đều quý. Không dùng ở bối cảnh này thì dùng ở bối cảnh khác. Có điều vận dụng sao cho khéo, thu hút người đọc, người nghe, người xem mới đáng quan tâm. Ai có vốn ngoại ngữ nữa càng quý. Bởi vì đọc được sách, báo nước ngoài nữa sẽ bổ sung cho nguồn tư liệu trong khi người ta có mà mình không có. Nguồn tư liệu là nguồn sống không thể thiếu đối với tất cả các cây viết biết trân trọng nó.

Với các cây viết, các tư liệu đều có giá trị. Kể cả những tư liệu từ nghìn xưa vẫn được dùng khi cần thiết. Tư liệu sẽ không bao giờ thừa và luôn được bổ sung cho ngày càng phong phú. Từ cổ đến kim, sờ đâu thấy đấy mới có thể viết đa dạng được. Còn như bóc ngắn cắn dài không sớm thì muộn cũng bị triệt tiêu. Chữ không tuôn ra nổi đầu ngòi bút.

Với những cây viết, trước hết phải có phông kiến thức rộng và tư liệu luôn là linh hồn của những trang viết. Không có tư liệu thì không thể hình thành nên những tác phẩm văn học,  báo chí chất lượng. Người biết trân trọng giá trị những tư liệu thì bao giờ trang viết cũng phong phú, thu hút người đọc, người nghe, người xem. Không biết cóp nhặt tư liệu thì viết chẳng được bao là hết vốn, nói gì đến hình thành một tác phẩm hoặc tác phẩm có tính dài hơi. Khi viết về đề tài chiến tranh, chủ đề người lính luôn được khơi dậy một cách đáng chú ý nhất. Người lính đánh giặc kiên cường, biết yêu thương giúp đỡ đồng đội, biết giúp đỡ nhân dân và khi yêu cũng yêu hết mình. Hình ảnh người lính trong chiến tranh cách mạng luôn thể hiện rõ chủ nghĩa anh hùng cách  mạng. Luôn thể hiện tinh thần tiến công liên tục, luôn lấy chí nhân để thay cường bạo. Một ví dụ cụ thể về anh hùng Đinh Núp. Giặc pháp tuyên truyền bắn Pháp không chết và không chảy máu. Anh hùng Núp đã rình và bằng chiếc nỏ của mình bắn vào một tên lính Pháp. Kết quả là tên này đã hy sinh, anh rút mũi tên ra thì máu của tên lính Pháp tuôn chảy. Thế là anh về tuyên truyền cho đồng bào Tây Nguyên là Pháp cũng là con người. Chúng ta có thể chống lại chúng. Ông đã cùng dân làng Tây Nguyên chống Pháp bằng cách đánh du kích, dùng bẫy đá, cung tên, chông tre tiêu diệt nhiều sinh lực địch, bảo vệ Tây Nguyên, bảo vệ buôn làng.

Không có tư liệu thì không thể hình thành nên những tác phẩm văn học,  báo chí chất lượng

 Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, khi ta nói về chiến dịch Tây Nguyên, chiến dịch mở màn cho đại thắng mùa xuân năm 1975 giải phóng miền Nam thì phải nói tới trận đánh Buôn Mê Thuật. Chọn Buôn Mê Thuật là trận đánh mở màn ta đã tính toán rất kỹ. Địch cũng không ngờ và không trở tay kịp, chúng cũng đã cố giữ nhưng không giữ nổi, để mất Buôn Mê Thuật. Mà mất Buôn Mê Thuật là mất thế trận. Khi ta chọn đánh Buôn Mê Thuật, về tương quan lực lượng ta không mạnh hơn địch, nhưng do tài thao lược và cách đánh sáng tạo bao vây, chia cắt chiến dịch, hợp đồng tác chiến giữa quân chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích  nhằm cô lập từng cụm quân địch. Với thời gian chỉ có vài ngày, ta đã chiếm được toàn bộ Buôn Mê Thuật.

Dùng tư liệu dù là cũ hay mới, văn nghệ sỹ, nhà báo đều phải kiểm chứng, so sánh để có độ chính xác. Dùng một cách bừa bãi, tư liệu đôi khi phản cảm, phản tác dụng, trang viết sẽ mất đi giá trị nhất định. Cho nên sử dụng tư liệu phải thận trọng, chính xác, phản ánh đúng sự việc, sự kiện. Báo chí khác với tiểu thuyết, dù nhân vật là nguyên mẫu được xây dựng trong tiểu thuyết vẫn có những nét hư cấu, thêm dầu, thêm lửa để tác phẩm cuốn hút độc giả. Nhưng báo chí không được hư cấu, có thế nào phản ánh đúng thực tế, không tô hồng, bôi đen và phải tôn trọng sự thật cuộc sống. Trận lũ lịch sử trên sồng Hồng ngày 09 tháng 9 năm 2024 được coi là hàng trăm năm mới có. Đỉnh lũ tại trạm phía Bắc Lào Cai đo được là 84,91 mét. Vượt đỉnh lũ năm 1971 là 0,27 mét. Trận lũ năm 1971 gây thiệt hại rất lớn về người và tài sản. Lý do chính là khi đó mọi sự đều giản đơn, dân thì nghèo, nhà cửa ít được gia cố nên nước ngập nhiều gia đình mất người và tài sản. Trận lũ năm 2024 mặc dù lớn hơn nhưng thiệt hại chủ yếu là hoa màu, tài sản chứ ít thiệt hại về người. Lý do là nhà nhà đều xây kiên cố, cao tầng nên nước dâng, mọi người lên nhà cao tầng nhằm đảm bảo độ an toàn cao nhất. Năm 2025, cơn bão số 11 ( Có tên gọi là MAT MO) đã gây thiệt hại lớn nhất cho tỉnh Thái Nguyên. Theo thông tin, hàng trăm năm nay địa phương này mới có trận lụt lớn như thế. Nước ngập đúng vùng lõi và dâng quá nhanh, mọi người không kịp trở tay. Có nhiều gia đình thiệt hại tài sản ước tính lên tới  đến hàng tỷ Việt Nam đồng.

Ngày nay, tư liệu quá nhiều, nhất là ai đó tham khảo tư liệu trên mạng xã hội. Cách dùng tư liệu trên mạng xã hội phải hết sức thận trọng. Bởi vì bằng công nghệ tinh vi, nhiều tư liệu được tung lên nhưng không có thật. Ngày 30 tháng 9 năm 2025, Nguyễn Việt Thắng sinh năm 1989 trú tại Phường Cam Đường, tỉnh Lào Cai đã dùng công nghệ AI tạo một con tàu giữa dòng nước dữ nói rằng tàu không người của Trung Quốc dạt vào bờ sông Hồng đoạn An Dương Vương gây hoang mang cho nhân dân. Qua kiểm tra không có. Công an tỉnh Lào Cai đã xử phạt hành chính Nguyễn Việt Thắng 7 triệu 500 nghìn đồng và bắt gỡ ních đó khỏi trang mạng xã hội. Qua đó để nói rằng, dùng tư liệu trên mạng xã hội phải hết sức lưu ý. Nếu không là sai một ly sẽ đi một dặm và rất khó khắc phục.

Ngay như tuyên truyền về những tấm gương làm giàu thời nay cũng vậy. Những người nông dân hay doanh nghiệp bằng sức lao động, trí tuệ sản xuất thực tế làm ra sản phẩm và có hạch toán lỗ, lãi thì không nói. Nhưng có những người giàu lên trông thấy chỉ sau vài năm thì tuyên truyền phải rè chừng. Shark Bình (Nguyễn Hòa Bình), Ngân 98 (Vũ Thị Ngọc Ngân) và Hoàng Hường là ba cái tên điển hình về làm ăn phi pháp, bán hàng giả và lừa đảo thông qua mạng xã hội. Họ giàu lên nhanh chóng nhưng toàn bằng những thủ đoạn lừa đảo, dối trá để kiếm lời. Cả ba nhân vật này đều đã bị bắt và chờ ngày xét xử trước pháp luật.

Tuyên truyền về xây dựng Nông thôn mới cũng vậy. Nhà báo, văn nghệ sỹ phải tìm hiểu kỹ và tinh ý mới thấy được cốt lõi của xây dựng Nông thôn mới là gì. 19 tiêu chí được vạch ra rất rõ ràng. Nhiều nơi đã về đích Nông thôn mới, thậm chí đạt Nông thôn mới kiểu mẫu, nâng cao. Tuy nhiên nhìn vào tổng thể, nhiều nơi không đạt được như công bố. Bởi vì tiêu chí về đời sống là quan trọng nhất thì nhiều hộ gia đình chỉ ở điều kiện kinh tế trung bình chứ ít hộ giàu lên theo tiêu chí Nông thôn mới nâng cao.

Lấy tư liệu đã khó và dùng tư liệu như thế nào cho hiệu quả lại là bài toán khó đối với tất cả các cây viết. Cùng là tư liệu đó, có người hình thành và viết nên những thiên phóng sự nổi tiếng. Cũng có người viết một cái tin không xong. Vậy tư liệu chỉ có tác dụng với những người yêu quý nó và biến nó từ hòn đất tạc nên ông tượng. Bằng không, tư liệu vẫn chỉ là tư liệu thô mà thôi.

                                                                                                   Nguyễn An Chiến