Thắng lợi to lớn đó đã mãi mãi đi vào lịch sử thế giới như một chiến công hiển hách, khiến bạn bè yêu chuộng hòa bình khắp năm châu vô cùng ngưỡng mộ. Trong thắng lợi vẻ vang đó, có đóng góp của Đảng bộ, quân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái.

 

Theo dòng lịch sử, cuối năm 1952, sau khi Nghĩa Lộ được giải phóng, Trung ương Đảng, Chính phủ và Bộ Tổng Tư lệnh đã cử một phái đoàn lên kiểm tra, khảo sát và chỉ đạo tỉnh Yên Bái làm con đường từ Việt Bắc sang Tây Bắc, đảm bảo "mạch máu” giao thông, cung cấp lương thực, thực phẩm cho chiến trường Điện Biên. Xác định rõ nhiệm vụ vinh quang nhưng vô cùng khó khăn này, Đảng bộ tỉnh Yên Bái đã động viên quân và dân tập trung sức lực thực hiện nhiệm vụ. 

 

Tháng 4/1953, Tỉnh ủy Yên Bái quyết định thành lập Công trường 13, huy động dân công từ các huyện Văn Bàn, Trấn Yên, Lục Yên, Văn Chấn... về phiên chế thành các tiểu đội, trung đội trên cơ sở của thôn, bản, xã, tham gia mở mới, nâng cấp tuyến đường từ bến phà Hiên (huyện Yên Bình) đi Ba Khe, đến đường số 41 (Ngã ba Cò Nòi - Sơn La). 

 

Chỉ trong vòng 2 tháng (từ tháng 8 - 10/1953), toàn tỉnh đã huy động được 124.458 lượt người, 273.197 ngày công, phối hợp chặt chẽ với lực lượng công binh ngày đêm xẻ núi, phá đá, bắc cầu, chống lún sạt, chống biệt kích và máy bay địch bắn phá, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ làm mới và sửa chữa gần 200 km đường, về trước thời gian một tháng, tiết kiệm được gần 42.000 ngày công, bảo đảm cho xe ô tô có thể chạy được giữa căn cứ Việt Bắc với Tây Bắc.

 

Từ tháng 2/1954, thực dân Pháp tập trung lực lượng không quân đánh phá ác liệt các con đường lên Tây Bắc. Chúng muốn dùng bom đạn biến sông Hồng thành hàng rào chặn đứng đoàn quân chi viện cho tiền tuyến của ta. Cùng với nhiệm vụ mở đường, quân dân Yên Bái đã khai thác thế mạnh tuyến đường thủy từ bến phà Âu Lâu vượt sông Hồng. Đây là đầu mối giao thông quan trọng, xung yếu trên con đường chuyển quân, lương thực, vũ khí, đạn dược từ các tỉnh Việt Bắc và trung du Bắc Bộ sang chiến trường Tây Bắc. 

 

Nằm trên địa bàn 2 xã Nam Cường và Âu Lâu (Trấn Yên), nay thuộc thành phố Yên Bái, phương tiện vận chuyển phà trên Bến Âu Lâu ngày ấy rất thô sơ, chủ yếu là đò gỗ kéo tay hoàn toàn bằng sức người nhưng Yên Bái vẫn đảm bảo an toàn tuyệt đối cho những chuyến phà đầy vận chuyển quân lương vượt sông vào chiến dịch. 

 

Cùng với việc vận chuyển bằng phà, tỉnh Yên Bái còn huy động nhân dân các vùng lân cận tích cực khai thác, đóng góp hàng chục vạn cây tre, nứa, vầu, gỗ để ghép thành cầu phao bắc qua sông Hồng. Đồng thời, mở thêm nhiều bến đò ngang, bố trí hàng trăm chiếc thuyền nan, đò gỗ ngày đêm cùng tham gia vận chuyển, đưa bộ đội, vũ khí, đạn dược và các nhu yếu phẩm qua sông vào chiến dịch nhanh chóng, an toàn. 

 

Với tinh thần quyết chiến, quyết thắng, tốc độ vận tải cho chiến trường trong chiến dịch Điện Biên Phủ từ 3 km/giờ đã tăng lên 13 km/giờ. Đặc biệt, với sự trợ giúp của dân công, nhân dân các xã Âu Lâu, xã Nam Cường đã rút ngắn thời gian vượt sông của mỗi chuyến phà từ 30 phút xuống còn 15 phút, từ đưa 8 - 9 xe qua sông một đêm lên tới 30 - 50 xe một đêm. Thậm chí, có đêm lưu lượng vận chuyển còn lên tới 93 xe qua phà. Mặc cho bom rơi, đạn nổ, pháo sáng, nhân dân các xã ven sông Hồng thuộc huyện Trấn Yên, Văn Bàn và xã Nguyễn Phúc (ngày nay là Trấn Yên, Văn Yên và thành phố Yên Bái) đã đóng hàng trăm chiếc thuyền, bè, mảng vận chuyển, huy động 2.700 ngày công và 650 xe đạp thồ cho chiến dịch. 

 

Ngoài vũ khí, đạn dược, Bến Âu Lâu còn vận chuyển cả đoàn xe đạp thồ T20 của tỉnh Phú Thọ với quân số 100 người thường xuyên chở gạo từ kho số 10 Yên Bái qua sông sang nhập kho ở chân đèo Pha Đin; chuyển trọng pháo hạng nặng 105 ly cùng các chiến sĩ Trung đoàn "Tất thắng” từ Bảo Hà về bến Âu Lâu bổ sung vào mặt trận Điện Biên Phủ cùng Đại đoàn Bến Tre với những khẩu pháo lớn và những chiếc xe GMC chiến lợi phẩm của chiến dịch Biên giới được ngụy trang hành quân qua bến Âu Lâu trong đêm cuối tháng 12/1953 qua sông an toàn. 

 

Song song với việc mở đường, đảm bảo cho huyết mạch giao thông thông suốt, tại công binh xưởng, những lò nấu gang, thép của các xã Vĩnh Kiên (Yên Bình), Kiên Thành (Trấn Yên), các chiến sĩ quân giới cùng các xưởng thợ làm việc liên tục 3 ca/ngày, không ngừng đẩy mạnh sản xuất vũ khí, cuốc, xẻng, lựu đạn, lưỡi lê, dao phát…, giúp dân công phát cây, mở đường, đào hào, chia cắt các trận địa địch ở tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. 

 

Là hậu phương trực tiếp của mặt trận Điện Biên Phủ, mặc dù mới giải phóng (tháng 10/1952), song với quyết tâm hoàn thành vượt mức kế hoạch cung cấp lương thực, thực phẩm nuôi quân, đồng bào Thái ở Mường Lò, đồng bào Tày ở Thượng Bằng La, Đại Lịch (Văn Chấn) vừa thu hoạch vụ mùa đầu tiên đã đóng góp ngay 500 tấn lương thực gửi ra chiến trường phục vụ chiến đấu. 

 

Ở các xã vùng Đông hồ huyện Yên Bình, Lục Yên… ngày giao lương đã thực sự trở thành ngày hội của bà con các dân tộc Tày, Dao, Cao Lan... Phong trào thi đua "Tất cả cho tiền tuyến” được lan rộng từ vùng thấp đến vùng cao trong toàn tỉnh. 

 

Theo đó, nguồn lương thực dồi dào của nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái không ngừng được chuyển về các kho của Tổng cục cung cấp để đưa tới tiền phương. Tổng kết Chiến dịch Điện Biên Phủ, đã có tới 300.000 tấn vũ khí, lương thực, thực phẩm cùng hàng vạn lượt bộ đội, dân công được vận chuyển qua bến Âu Lâu an toàn. 

 

Nhân dân các dân tộc tỉnh Yên Bái đã hoàn thành nhiệm vụ xay giã 1.578 tấn thóc, cung cấp cho mặt trận trên 1.500 tấn gạo, 1.372 con trâu bò, 489 con lợn và 2.700 kg đỗ, lạc… Đặc biệt, đã huy động tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ với tổng số 31.652 lượt dân công. Qua đó, xuất hiện nhiều tập thể, cá nhân lao động quên mình như: Hà Văn Đoàn, Vũ Ngọc Quỳnh và các đội dân công xã Bái Dương, Hưng Khánh. 

 

Riêng tấm gương của anh Hà Văn Lô, dân tộc Tày ở xã Đồng Khê (Văn Chấn) đã dũng cảm vượt qua các trọng điểm ác liệt, chuyển hàng về đích an toàn, được Bác Hồ tặng huy hiệu của Người. Chiến dịch Điện Biên Phủ thắng lợi, Yên Bái đã có 52 dân công đã anh dũng hy sinh và mãi mãi nằm lại nơi chiến trường máu lửa và 46 dân công trở về với bao vết thương trên mình. Ghi nhận công lao to lớn đó, quân và dân tỉnh Yên Bái đã được Trung ương tặng thưởng Huân chương Chiến công cho hai tập thể và ba cá nhân; Hội đồng cung cấp Trung ương tặng cờ thưởng luân lưu và 15 bằng khen của Liên khu.

 

Phát huy truyền thống quyết chiến, quyết thắng của quân và dân Yên Bái trong Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ 67 năm qua (7/5/1954 - 7/5/2021) và truyền thống đoàn kết, yêu nước của quê hương Yên Bái anh hùng hôm nay, bước vào thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, quân và dân Yên Bái sẽ tiếp tục phát huy sức mạnh đoàn kết, ý chí quyết tâm, phấn đấu thực hiện thắng lợi 2 nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, cùng cả nước thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.