Hiện nay, các cơ quan báo chí ở Việt Nam cũng đang ngày một cạnh tranh khốc liệt, cuộc chạy đua đa phương tiện trên môi trường mạng Internet đã bắt đầu. Trong cuộc chiến giành độc giả, các tòa soạn báo mạng điện tử buộc phải tìm kiếm những phương thức truyển tải thông tin mới lạ, hấp dẫn. Nhiều tòa soạn đã ứng dụng cách truyền thông đa dạng hơn, hấp dẫn hơn và hiệu quả hơn cho công chúng, tạo nên xu thế đa phương tiện; trong đó có ảnh đã góp phần quan trọng trên các trang báo trực tuyến.

Vai trò của ảnh trên báo mạng điện tử

Ảnh được sử dụng trên báo mạng điện tử mang đầy đủ đặc điểm của ảnh báo chí truyền thống và có thêm các đặc điểm của loại hình báo mạng điện tử như:

- Tính đa phương tiện, được thể hiện ở hai dạng thức: ảnh tĩnh và ảnh động.

- Tính phi định kỳ, cho phép ảnh có thể xuất bản cập nhật, tức thời, thường xuyên và liên tục.

- Tính tương tác cho phép có sự giao lưu giữa độc giả với toà soạn, độc giả với nhà báo, độc giả với độc giả, hay độc giả với nhân vật trong tác phẩm.

Với sự ra đời của máy ảnh kỹ thuật số và các thiết bị hỗ trợ đã tạo nên phương thức trong việc cập nhật hình ảnh được thuận tiện nhất. Ảnh bổ sung, sửa chữa những hạn chế cho bài viết và còn được sử dụng như một thể tài độc lập phản sánh hiện thực sống động, có thật khi sự kiện xẩy ra.

Phóng viên tác nghiệp (Ảnh: Xuân Thành)

Tuy rằng, báo mạng điện tử là loại hình báo chí mới ra đời nhưng lại có tầm ảnh hưởng và mức độ quan trọng nhất hiện nay; có khả năng cung cấp thông tin sống động và ảnh xuất hiện trên trang báo có một vai trò vô cùng quan trọng. Khi vào bất kỳ 1 tờ báo mạng điện tử nào chúng ta đều thấy hầu hết các tin, bài đều có ảnh minh họa. Ảnh là mức độ đọc đầu tiên thu hút sự chú ý của độc giả; bổ sung độ tin cậy cho thông tin bài viết. Cho nên, ảnh chiếm 1 vị trị và kích thước khá lớn trên trang báo. Ngược lại, nếu không có ảnh 1 bài viết về các vấn đề, hay một sự kiện nào đó sẽ gây tâm lý nhàm chán, không có sự thuyết phục, độ tin cậy không cao. Cho dù báo mạng có thế mạnh về tính phi định kỳ, cập nhật nội dung thông tin nhanh nhất, song đặc thù và tâm lý của độc giả chỉ nhanh chóng “lướt web” đọc những thông tin cần thiết. Cùng viết về 1 sự kiện, nhưng chắc hẳn những trang báo nào có những hình ảnh tại hiện trường, ảnh nhân vật trong bài báo hoặc là ảnh minh họa cũng sẽ thu hút độc giả nhiều hơn, nhìn sẽ bắt mắt, ấn tượng và dễ tiếp nhận thông tin hơn.

Ảnh chính là yếu tố đầu tiên thu hút sự chú ý của người đọc. Chính vì thế, các hình ảnh trên mỗi tin, bài của các trang báo mạng điện tử đều có một vị trí quan trọng trong trang báo. Hình ảnh giúp bổ sung thông tin cho bài viết, giúp bài viết trở nên sinh động và hấp dẫn hơn. Với một bộ ảnh kèm theo chú thích rõ ràng có thể đứng riêng thành một tác phẩm. Đối với một tác phẩm báo mạng, cần thiết phải có yếu tố ảnh. Tạo quãng nghỉ cho mắt khi đọc báo và  phù hợp với tâm lý của người đọc báo mạng hiện nay (đọc lướt). Vì vậy sử dụng hình ảnh sẽ có được lợi thế tự nhiên thích hợp, giúp cho độc giả dễ dàng nhớ nhiều thông tin hơn.

Ảnh trên trang chủ dành khá nhiều diện tích cho những tin bài đa phương tiện, đây là điểm khác biệt so với các báo khác. Ảnh sẽ được trình bày khác nhau về mặt hình thức, tùy theo dụng ý của tòa soạn.Về mặt kích cỡ, dung lượng và số lượng ảnh cũng khác nhau do đặc trưng riêng từng tờ báo; số lượng ảnh cũng tùy thuộc vào từng bài viết mà ít nhiều khác nhau. Nội dung các bức ảnh đều cho người đọc thông tin ngắn gọn, súc tích, đi thẳng vào vấn đề.

Thực trạng việc sử dụng ảnh trên báo mạng ở Việt Nam

Mặc dù có tỷ lệ sử dụng cao, nhưng cách sử dụng ảnh trên nhiều trang báo mạng ở Việt Nam, trong đó phải kể đến các trang thông tin, trang web, báo trực tuyến cấp tỉnh vẫn còn nặng tính minh hoạ, chưa trú trọng đến nội dung ảnh.

Nhiều quan điểm sai lầm khi sử dụng ảnh cho báo mạng điện tử; không phải bất kỳ tờ báo mạng nào cũng biết sử dụng hình ảnh đúng, đẹp và ấn tượng. Xung quanh vấn đề ảnh trên báo mạng, vẫn còn rất nhiều những “hạt sạn” mà những tòa soạn báo cố ý hoặc vô ý đưa vào “góp phần” hạ thấp vai trò của báo chí. Nhiều ảnh phản cảm được đưa vào với mục đích câu view; các tin bài kiểu “lộ hàng”, “khoe ngực khủng” xuất hiện dày đặc thời gian qua có sự “góp công” của các báo mạng. Những hình ảnh do các diễn viên, ca sĩ chủ động và cả cố ý đưa lên báo mạng ngày càng nhiều khiến cho bạn đọc thật sự choáng.

Cách sử dụng ảnh như vậy đã làm cho độc giả “bội thực” và thấy mình không được tôn trọng. Những bài báo dạng này thường đặc kín ảnh, chữ viết thì vô cùng “ khiêm tốn” , trông thật bắt mắt. Nhưng nội dung thì nhẽo, thị trường. Vậy những bức ảnh này chỉ nhằm mục đích câu view chứ không bổ sung thông tin cho bài viết hay là những bức ảnh độc đáo quan trọng có điểm nhấn cho bài.

Mặt khác trên một số trang báo mạng việc sử dụng ảnh lại không liên quan đến nội dung bài viết. Không phải cứ bài viết nào có đăng tải ảnh là phù hợp hay thu hút độc giả. Vai trò của ảnh là bổ sung cho bài viết, nhưng có những bài báo có đăng tải ảnh, nhưng ảnh lại không liên quan gì đến bài viết. Một thực trạng nữa đó là các trang báo mạng, trang thông tin điện tử, một số báo ngành, báo địa phương còn tồn tại dạng ảnh có chất lượng kém. Tuy nhiên, khảo sát sơ qua một vài trang báo, có thể nhận thấy chất lượng của nhiều hình ảnh đăng tải còn mờ, kém chất lượng, bố cục rườm rà sắp đặt, chữ trong bài nhiều hơn ảnh, non tay nghề trong lúc chụp, cắt cúp khuôn hinh, hay không chứa đựng thông tin gì mà còn gây tác dụng ngược cho bài viết. Chính khi xem nhẹ việc dùng ảnh trên báo mạng đã làm giảm sức hấp dẫn của bài báo, của trang báo, của tòa soạn và độ tin cậy của thông tin với độc giả.

Với ảnh báo chí nói chung và ảnh dùng cho báo mạng thông thường phải có tên ảnh, chú thích ảnh để giải thích cho độc giả biết đấy là sự kiện gì, anh ta là ai, nghề nghiệp, hoàn cảnh chụp bức ảnh đó, tuy vậy có những trang báo khi sử dụng ảnh lại quên mất thao tác đính kèm chú thích ảnh, khiến cho độc giả nát óc để suy luận. Vì vậy, bất kỳ 1 bức ảnh nào được đăng tải cũng phải có chú thích ảnh kèm theo, bổ sung thông tin cho độc giả xem bức ảnh ấy nói về ai, về cái gì.

Làm gì để nâng cao chất lượng ảnh trên báo mạng

Việc sử dụng ảnh trên báo mạng điện tử có các đặc điểm riêng sau:

- Tính thời sự cao: Khác với báo in, thông tin trên báo mạng điện tử là vô hạn. Do phải cạnh tranh độc giả, ảnh báo chí phải đặc biệt thu hút, ấn tượng, nóng hổi tính thời sự. Mặt khác, tính tức thời của báo mạng khiến ảnh cũng phải giầu thông tin, thể hiện được đặc trưng tính thời sự, thời điểm của ảnh báo chí.

- Ngôn ngữ truyền tải đa dạng, hấp dẫn: ảnh trên báo mạng điện tử có hai hình thức biểu đạt, đó là ảnh tĩnh và ảnh kết hợp với các yếu tố đa phương tiện

- Ảnh trên báo mạng điện tử mang tính xã hội hóa cao, biểu hiện khá rõ ràng qua các tiếp nhận và phản ánh, phản hồi thông tin của độc giả.

Hình sẽ xuất hiện ở đâu? Sẽ ở trang nhất hay được đặt trong thân bài? Loại hình bạn chọn sẽ tùy thuộc vào cả hai câu trả lời này:

Ví dụ, nếu hình để trên trang nhất thì bạn cần phải cắt cúp khá chặt và phải tận dụng nhiều cỡ pixel khác nhau cho tốt. Cũng cần làm sao cho hình nổi bật so với chữ và thu hút sự chú ý của người đọc, để họ bấm vào đọc bài. Về nội dung, cần làm sao cho hình và tin ăn khớp nhau, bổ trợ qua lại giữa hình và chữ.

Về thiết kế và biên tập ảnh. Trên báo mạng điện tử, giao diện tờ báo được thiết kế chủ yếu theo cơ chế đường mạnh, điểm mạnh, có nghĩa là tất cả các tin, bài đều nằm trên đường dẫn, dẫn dắt mắt người xem đi từ tác phẩm báo chí này đến tác phẩm báo chí kia một cách có chủ đích. Chính vì lẽ đó, ảnh báo chí trên báo mạng điện tử được trình bày có dạng tuần tự trên giao diện. Người xem cũng theo đó mà cảm nhận và hiểu biết thông tin theo ý đồ của người biên tập.

Chọn hình cho báo mạng: Hình ảnh phải được lựa chọn, nhằm thể hiện mối liên hệ với nội dung và tính chất của tin, bài, lựa chọn cỡ chữ  cho title, ảnh, hoặc sapo sao cho thu hút được độc giả ngay từ đầu, tránh tình trạng minh họa. Khi đó ta lựa chọn hình thức nào để thể hiện cho trang tin được nổi bật, điều quan trọng là cần phải nghĩ xem mình sẽ sử dụng ảnh cho bài viết đó như thế nào, trong bối cảnh nào.               

Ảnh trên báo mạng phải đảm bảo tiêu chí là chất lượng ảnh tốt, có liên quan đến nội dung bài viết để bổ sung thông tin cho bài viết và thu hút độc giả, phải có chú thích ảnh kèm theo và đặc biệt nội dung bức ảnh phải đúng với thuần phong mĩ tục, không câu view.

Chính vì tầm quan trọng của hình ảnh, chú thích cho ảnh cũng là một kỹ năng cần thiết. Tất cả các bức ảnh khi cập nhật lên trang báo đều cần có chú thích để người đọc có thể định hướng thông tin. Quan trọng là đảm bảo đủ thông tin cần thiết. Chú thích cần đảm bảo trả lời đủ sáu câu hỏi: Ai, cái gì, ở đâu, khi nào, tại sao và như thế nào. Thông tin của từng người trong bức ảnh cần được tìm hiểu rõ ràng, tránh nhầm lẫn; không được đoán mò những người xuất hiện trong ảnh.

Chất lượng hình ảnh: Có thể khẳng định rằng ưu thế vượt trội của báo mạng điện tử so với các loại hình báo chí khác đó là tính cập nhật của thông tin. Bên cạnh sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nhiều loại máy ảnh kỹ thuật số, thậm trí nhiều loại điện thoại thông minh đã hỗ trợ rất nhiều để chụp được những tấm ảnh đẹp, ở mọi lúc, mọi nơi. Độc giả không có thời gian cho các câu chuyện tầm phào, họ cũng không muốn thấy những điều vô nghĩa trong các bức ảnh. Vì vậy mỗi một  bức ảnh được sử dụng trên trang báo phải cung cấp thông tin chứ không phải để trang trí. Sự thật và tính trung thực là hai điều rất quan trọng khi xử lý ảnh. Chỉ bằng thao tác cắt cúp hình, bạn có thể làm thay đổi ý nghĩa của nó và biến đổi toàn bộ bối cảnh của câu chuyện.

Ngoài ra, khi sử dụng hình ảnh trên báo mạng thực hiện đúng nguyên tắc không xâm phạm đời tư; dùng ảnh của trẻ em; trong lĩnh vực kinh doanh phải cẩn thận khi nói về những công ty khác nhau và những người khác nhau có liên quan đến các công ty đó. Cần phải đảm bảo chắc chắn rằng các hình ảnh chính xác, trung thực và thể hiện đúng công việc của họ; Trong trường hợp liên quan đến các vụ án hình sự, bạn cần phải chắc chắn rằng hình ảnh đó thể hiện chính đương sự chứ không được đăng nhầm về ai khác.

Ngọc Khôi

(Đình Nguyên – Đài PTTH Yên Bái)