- Qua thông tin ở xã Chế Cu Nha, huyện Mù Cang Chải phát hiện đá khắc cổ, ngày 23/10/2022, cán bộ Bảo tàng Yên Bái đã đến tiếp cận và nghiên cứu đánh giá giá trị của các khối đá khắc cổ mới phát hiện ở nơi đây.

Cán bộ Bảo tàng tỉnh Yên Bái nghiên cứu tổng hợp về những khối đá khắc mới được phát hiện tại thôn Háng Chua Say, xã Chế Cu Nha, huyện Mù Cang Chải.

Địa điểm nơi mới phát hiện đá khắc cổ nằm cách trụ sở UBND xã Chế Cu Nha khoảng 4 km đường chim bay về hướng Đông. Di tích thuộc thôn Háng Chua Say, xã Chế Cu Nha.

Nằm trong rừng phòng hộ, vị trí có khối đá khắc cổ cũng có khá nhiều các khối đá sa thạch thể khối lớn (từ 1 m3 đến 20 m3) nằm rải rác cách nhau từ 7m đến 80m. Trong đó có khối đá với chiều dài hơn 2 m, chiều rộng khoảng 2m. Khối đá này có mặt phẳng hơi lồi, trên bề mặt khắc phủ kín các loại hình: hình tròn lõm (7 hình), hình thoi lõm (1 hình), hình tròn lồi đồng tâm lớn (1 hình), hình học và hình ruộng bậc thang tầng tầng lớp lớp trang trí xung quang rìa của khối đá tạo nên một "siêu phẩm” kỳ lạ, độc đáo.

Khối đá hơi lồi, trên bề mặt khắc phủ kín các loại hình: hình tròn lõm (7 hình), hình thoi lõm (1 hình), hình tròn lồi đồng tâm lớn (1 hình), hình học và hình ruộng bậc thang tầng tầng lớp lớp trang trí xung quang rìa của khối đá tạo nên một "siêu phẩm” kỳ lạ, độc đáo.

Theo anh Lù A Trư, cán bộ xã là người địa phương, ở cách khối đá khắc cổ này về hướng Đông khoảng 20m có khối đá lớn khoảng 20m3 (người địa phương gọi là "đá bố" - đây là một dạng cự thạch). Đây là khối đá người Mông thường đến cúng "thần đá” để cầu sức khỏe, còn khối đá có khắc cổ là "khối đá mẹ”, theo cách gọi của người Mông địa phương. Ở trên cao hơn nữa của "khối đá bố" về phía Đông-Tây khoảng 150m cũng có 2 khối đá hình trụ khoảng hơn 1m3, cũng có hình khắc cổ ruộng bậc thang và hình tròn lõm trong rừng.

Anh Lù A Trư, cán bộ xã Chế Cu Nha với phiến đá có hình khắc mới được phát hiện.

Sơ bộ cho thấy, các đề tài hình khắc khá tỉ mỉ, kì công, uốn lượn mềm mại theo mặt lồi lõm của mặt đá, có dạng hình ruộng bậc thang, là thể loại đề tài chính trên khối đá này giống như đã từng phát hiện được ở xã Lao Chải các năm: 2015, 2020 và năm 2021.

Nhìn chung, so sánh đề tài khắc họa trên đá nổi bật duy nhất vẫn là đề tài ruộng bậc thang. Điểm khác biệt ở khối đá khắc cổ tại xã Chế Cu Nha là có trạm hình tròn đồng tâm lồi, nổi như mặt trống và hình thoi lõm, đây là hình họa khác so với 14 khối đá phát hiện từ trước đó trên địa bàn xã Lao Chải. 

Theo cán bộ chuyên môn Bảo tàng tỉnh, xác định dưới góc độ dân tộc học, đây có thể là các vết khắc của người Mông bản địa. Có niên đại vào khoảng thế kỷ XVI - XVII, đây có thể vẫn là các bản "thiết kế ruộng bậc thang” hoặc họa lại ruộng bậc thang khi chủ nhân của những thửa ruộng bậc thang cảm nhận được vẻ đẹp của công trình do chính chủ thể tạo nên. 

Ông Lý Kim Khoa - Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Yên Bái nhận định: Theo chúng tôi, đây không phải là ký hiệu cột mốc và càng không phải là họa đồ mà nhiều người từng phán đoán mà chỉ có thể là "bản thông điệp thiết kế ruộng bậc thang của người xưa hoặc họa lại ruộng bậc thang trên đá” của người bản địa…

Từ đó, có thể suy luận: Tộc người Mông nói chung rất thích ở nơi có khí hậu ôn đới núi cao mát mẻ, sống bằng nghề trồng trọt nương rẫy, săn bắt, hái lượm và di cư; là một tộc người rất thông minh, sáng tạo, tự sản xuất ra tất cả dụng cụ sản xuất, săn bắt đến văn hóa tinh thần. 

Từ thực tế so sánh, các bức họa khắc trên đá rất giống hình ruộng bậc thang hiện tộc người này đang canh tác và từng bước mở rộng, họa vào tự nhiên thành một danh thắng đẹp và cung cấp thóc gạo nuôi sống con người định cư bền vững. Hiểu theo hướng nghiên cứu như vậy thì mới hiểu được những bản thông điệp kể trên và rất cần các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu, giải mã làm rõ xác thực cả niên đại và cả về lĩnh vực dân tộc học cho bãi đá khắc cổ trên địa bàn Mù Cang Chải.

Việc phát hiện mới bãi đá khắc cổ ở hai xã Chế Cu Nha và Lao Chải, huyện Mù Cang Chải đã mở ra tiềm năng nghiên cứu, tổng thống kê các khối đá khắc cổ trên địa bàn huyện… Qua đó, sẽ đặt ra làm cơ sở khoa học phục vụ các nhà hoạch định, quy hoạch phát triển du lịch khám phá gắn với ruộng bậc thang và khu bảo tồn loài sinh vật cảnh Mù Cang Chải. Trước mắt, chính quyền huyện Mù Cang Chải. cần tuyên truyền và nâng cao ý thức tham gia bảo vệ các di tích khảo cổ học (đá khắc cổ) đã phát hiện trên địa bàn. 

Theo Báo Yên Bái